Bosna-Hersek’in Saraybosna ile birlikte en sevilen duraklarından biri olan Mostar, Balkanlar gezisi dendiğinde de akla ilk gelen yerlerden biri oluyor çoğunlukla. Şehrin sembolü haline gelmiş Mostar köprüsünün, hepimizin aşina olduğu o klasik resminin, birçok kişide Saraybosna’dan daha fazla merak uyandırdığını bile söyleyebiliriz.
Sadece köprüsü ile değil, Osmanlı’dan kalan mirasları ve güzel mi güzel doğası ile de dikkat çekiyor burası. Taş binaları ve dar sokakları ilk bakışta insanın içini ısıtmaya yetiyor. Bunun yanında, acılarla dolu tarihini de gözünüze çarparak çok farklı duyguları aynı anda yaşatıyor size. Kurşun izleri halen, yakın geçmişte, tüm dünyanın gözü önünde yaşanan bu katliamı herkes bilsin, görsün diye binaların üzerinde duruyor. Biraz içiniz buruk geziyorsunuz buraları belki ama iyi ki de gelmişim diyorsunuz.
Genel Bilgiler
Hersek’in başkenti olan Mostar, Podvelez ve Hum dağları arasından akan Neretva nehrinin iki yakasına kurulmuş bir şehir. Osmanlı’nın izlerini halen üzerinde taşıyan kısmı nehrin doğu tarafında, yeni yerleşim yerleri ise batı tarafında bulunuyor. Doğu kısmında Boşnak halk yaşarken, batı kısmında Hırvatlar kalıyor. Sırplar ise, savaş dönemi şehri terk etmiş.
Savaştan sonra, şehirde zarar gören binalar ve tarihi eserler onarılıp restore edilmiş ve yıkılan Mostar köprüsü yeniden yapılmış. 2005 yılında da, şehir UNESCO tarafından Dünya Mirası Listesi’ne alınmış.
Ulaşım
Türkiye’den doğrudan Mostar’a gelmek için en kısa yol, en yakınında bulunan Saraybosna havaalanına inmek. THY ve Pegasus’un doğrudan uçuşları var ve yolculuk yaklaşık 1 saat 40 dakika sürüyor. Saraybosna’ya detaylı ulaşım bilgileri için Saraybosna Gezi Rehberi yazımıza göz atabilirsiniz.
Saraybosna’dan Mostar’a ise, otobüs veya trenle ulaşabilirsiniz. Trenle ulaşım yaklaşık 2,5 saat sürüyor. Otobüs ise, uğradığı şehirlere bağlı olarak 2,5 – 3,5 saat arasında Mostar’a varıyor. Biz otobüsle gelmeyi tercih ettik ama yol boyunca bu ülkenin kartpostal gibi doğasını izlemekten yolun nasıl geçtiğini anlamadık.
Eğer Mostar’a Karadağ’dan gelmeyi düşünüyorsanız farklı bir ulaşım şekli daha mevcut. Montenegro Hostel’in Arnavutluk, Bosna-Hersek, Karadağ ve Hırvatistan’ın belli şehirleri arasında transfer hizmeti var. Kişi başı 30€ gibi bir ücretle, bu noktalar arasında normal veya vito araçlarla ulaşımınızı sağlıyor. Biz Mostar’dan Kotor’a ve Budva’dan Tiran’a geçişlerimizi bu şekilde yaptık. Otobüs biletleriyle hemen hemen aynı fiyat. Asıl avantajıysa, sınırda pasaport kontrolünden geçişin daha hızlı olması ve otobüs gibi farklı şehirlerde durmayacağı için gideceğiniz yere daha hızlı ulaşmanız. İlgilenenler için sitenin linkini şöyle bırakıyoruz.
Ne Zaman Gidilir?
Soğuk sevmeyenler olarak, Balkanlardan gelen soğuk hava dalgasını yerinde görme taraftarı olmadığımızı her fırsatta söylüyoruz. Diğer yazılarımızda da belirttiğimiz üzere, ilkbahardan sonbahara kadar olan dönem bizce en ideali. Yaz aylarında giderseniz, Mostar Yaz Festivali’ne de denk gelebilirsiniz. Ayrıca her yaz burada geleneksel atlama yarışları da düzenleniyor. 28 metre yüksekliğindeki Mostar Köprüsünden Neretva Nehri’ne atlayan sporcuları izlemek insanda hayranlık uyandırıyor.
Kaç Gün Kalınır?
Mostar yarım güne çok rahat bir şekilde gezilebilecek bir şehir. Ama daha fazla zaman geçirmek isterseniz bir gün konaklayabilirsiniz. Uygun fiyatlı konaklama seçenekleri mevcut. Biz buradan, öğlende hareket edecek araçla Kotor’a geçtiğimiz için mecburen bir önceki gün gelip konaklamak zorunda kaldık. Ama gün içerisinde aşırı kalabalık olan Mostar’ın, gece ve sabah saatlerindeki o sakinliği bizce en güzel haliydi. Eğer özel araçla gelip, burada yarım gün geçirmeyi düşünüyorsanız mümkün olduğunca erken saatlerde burada olacak şekilde ayarlamanızı öneririz. Şehir küçük olduğu için, öğleden sonra yoğun kalabalıkta gezmek işkence haline gelebiliyor.
Nerede Kalınır?
($) Happy Guest House: Happy Guest House renkli konseptiyle, misafirperver sahipleri ve oldukça uygun fiyatlı oluşuyla çok sevdiğimiz bir yer olmuştu. İçeri adım attığımız ilk anda, şirinliğiyle bize Erasmus’ta kaldığımız öğrenci yurtlarımızı anımsatmıştı. Hatta görevli kadın o kadar ilgilenip yardımcı olmuştu ki, bir harita çıkarıp gezilecek yerleri, güzel mekanları bile işaretlemişti bizim için. Fakat sonrasında sahibi değişmiş mi bir şey olmuş galiba, en son baktığımızda Booking üzerinden rezervasyon alımını durdurmuştu. Temizliğiyle ve personel ilgisizliğiyle ilgili de şikayetler okuduk.
($) Hostel Aurora: Çok uygun fiyatlı, temizlik konusunda oldukça övgü alan Hostel Aurora, merkeze yakın olmasıyla da avantaj sağlıyor. Genelde hostellerde ortak banyo olur, o nedenle tercih edip önermeyiz ama burası özel banyo olmasıyla da dikkatimizi çekti.
($$) Hotel Villa Milas: Gezilecek yerlere yakın, orta bütçeli bir otel olan Villa Milas’ın, kahvaltı dahil konaklama imkanı var. Yorumlarına bakılırsa hizmet konusunda da gayet iyi.
($$) Verso Hotel: Eski Köprü’ye 1.2 km mesafede yer alan yeni açılmış bir hotel. Kahvaltı dahil konseptli, orta bütçeli.
($$$) Hotel-Restaurant Kriva Kuprija: Eğri Köprü’nün hemen yanında yer alan Hotel-Restaurant Kriva Kuprija, köprüyle bütünleşik gibi görünen taş mimarisiyle çok şirin duruyor. Restoran kısmında yerel ve dünya yemekleri bulunuyor.
Ne Yemeli?
Tina-Irma: İki kız kardeşin işlettiği bu sevimli mekan, Mostar’ın en çok önerilen restoranlarından biri. Zaten gittiğinizde ne kadar kalabalık olduğunu görüyorsunuz. Yemekler lezzetli, fakat asıl dikkat çekici nokta porsiyonların bolluğu. Biz ortaya tek kişilik karışık kebap söyledik ve gerçekten iki kişiyi doyuracak düzeydeydi. Karışık kebap tabağında, Balkanların ünlü köfteleri Pleskavica ve Cevabi de olduğundan, yerel tatları da denemiş oluyorsunuz.
Sadrvan: Şehrin diğer bir popüler restoranı. İnternette çok fazla yorum aldığını görmüştük, fakat olumlu yorumların yanında servis ve fiyatlarla ilgili şikayetler de olunca güvenip gidemedik. Gitmek isterseniz Begova (Bey) Çorbası ünlüymüs. Karışık tabakları yine 2 kişiye yetecek düzeyde.
Cafe
Mostar köprüsünün yanındaki mekanlar, güzel manzarasına karşın fazla turistik gelince, akşam yemeği sonrasında oturmak için alternatif bir yer aradık. Derken, Neretva’ya dökülen minik Radobolja nehrinin kenarında, aile çay bahçesi görünümlü cafelere denk gelince tamam dedik, yerli halkın nereye kaçtığını bulduk! Anladığımız kadarıyla Mostar’lı gençlerin uğrak yerleri bu mekanlar. İçlerinden en ilginç olan Ima Izać Lounge Bar‘ı görünce çöktük hemen. Filmlerde gördüğümüz sarı okul otobüsünün içine mutfağı yapmışlar, önüne de masaları atmışlar. Nehrin kenarında kahvenizi veya soğuk biranızı yudumlamak isterseniz yeri haritada işaretli.
Gezilecek Yerler
Köprünün batı yakasında göreceğiniz tarihi yerler arasında, Eğri Köprü (Kriva Cuprija), Tabakhane Camii ve Tabakhane Hamamı bulunuyor. Bizce öncelikli olarak görülmesi gereken yerler ise köprünün doğu tarafında yer alıyor. Zamanının kısıtlı ise, köprünün doğu tarafından başlayıp gezdikten sonra, vaktiniz kalırsa batı tarafında kalan kısımları görmenizi tavsiye ederiz. Harita üzerinde numaralandırmayı da bu şekilde yaptık.
1- Mostar Köprüsü (Stari Most): Kanuni Sultan Süleyman tarafından, 1566 yılında Mimar Hayreddin’e yaptırılan köprü, 1990 yılında Hırvatlar tarafından bombalanarak yok edilmiş. Savaş sonrasında, köprünün Neretva nehrine dökülen taşları teker teker toplanmış ve yeniden yapılırken bunlar köprünün üzerine tekrardan yerleştirilmiş. Mostar Köprüsü’nün, adını mostari denilen, orta çağ döneminde eski köprüyü koruyan bekçilerden aldığı söyleniyor ve o dönemde de burada tahta bir köprünün bulunduğu tahmin ediliyor. 17. yüzyılda burayı ziyaret eden Evliya Çelebi, dünyada bunun kadar güzel bir köprü görmediğini söylüyor ve köprüyü, bir uçurumdan diğerine uzanan, gökyüzüne kadar yükselen bir gökkuşağı kemeri olarak tasvir ediyor. Günümüzde UNESCO Dünya Mirası listesinde olan köprüde, Osmanlı Dönemi’nden beri gençler sevdiklerine cesaretlerini ispatlamak için köprüden suya atlarmış. Zamanla bu atlayışlar geleneksel hale gelmiş ve günümüzde de her yıl temmuz ayında burada atlama yarışları düzenleniyor.
Köprünün doğu tarafında, içerisinde Eski Köprü Müzesi(2) bulunan Tara Kulesi yer alıyor. Müze, köprünün yeniden inşasının 2. yıldönümünde açılmış. Uzun yıllar boyunca mühimmat deposu olarak kullanılan bu kulenin alt katı da Osmanlı Döneminde hapishane olarak kullanılmış. Kulenin seyir terasından şehri panoramik olarak görebileceğiniz müzede, 3 bölüm bulunuyor. İlki, Tara Kulesi’nin tarihiyle ilgili bilgiler içerirken, ikinci bölümde kulenin etrafından çıkarılan arkeolojik kalıntılar yer alıyor. Bunlar arasında, köprünün yıkılmadan önceki halinden kalan orjinal parçalar da var. Son bölümde ise Mostar Köprüsü’nün farklı dönemlerdeki resimlerini görebiliyorsunuz. (Giriş: 5 KM)
3- Bakırcılar Çarşısı (Kujundziluk): Eskiden derici ve terzilerin de bulunduğu sokak, bizim bildiğimiz adıyla kuyumcular çarşısı aslında. Bölgede bakırcıların çokluğundan dolayı bu adla anıldığı tahmin ediliyor. Geleneksel Osmanlı Çarşısı görünümde olan bu tarihi pazarda fincan, cezve gibi el yapımı ürünleri bulabilirsiniz. Çarşı boyunca hediyelik eşyalar da alabileceğiniz çok sayıda dükkan var.
4- Koski Mehmet Paşa Camii: 1618 yılında inşa edilmiş olan cami, nehir kenarında bir kayalığın üzerinde yer alıyor. Caminin nehir kıyısındaki alanında çay bahçesi bulunurken, eskiden medrese olarak kullanılan yandaki bölümü ise dükkanlara çevrilmiş durumda. Caminin minaresine çıkıp, şehrin en güzel manzaralarından birini görebilirsiniz.
5- Bosnaseum Müzesi: Bosna Tarih Müzesi, şehrin Osmanlı Döneminden bu yana olan tarihinin anlatıldığı, aynı zamanda Bosna halkının geleneksel yaşam tarzlarının, kıyafet ve eşyalarının sergilendiği müze. Burada savaş dönemine ait fotoğraf ve videoları görebileceğiniz gibi, Mostar’ın savaş öncesindeki halini gösteren fotoğrafları da bulabilirsiniz.
6-Nasuh Ağa Camii: 1564 yılında, Mostar’da okul, değirmen, dükkan gibi eserleri de olan Nasuh Ağa tarafından yaptırılmış. Osmanlı’dan kalan önemli eserler arasında kabul ediliyor ve kuzey tarafında bir şehitlik bulunuyor.
7- Muzej Herzegovina: Hersek Tarih Müzesi, 1950 yılında, Mostar ve Hersek bölgesinin kültürel ve tarihi miraslarının toplanıp sergilenmesi ve korunması amacıyla kurulmuş. 1977 yılında ölen Yugoslavya’nın eski devlet başkanı Džemal Bijedić’in eski evinde yer alıyor. Avusturya-Macaristan döneminde inşa edilen bina, mimarisi ile Avusturya tarzının, iç dekoru ile doğu kültürünün örneğini gösteriyor. Müzede, 12.300 parçalık, bölgeye dair arkeolojik ve etnografik bilgiler sunan fotoğraflar, belgeler ve objeler görebilirsiniz.
8- Saat Kulesi: 1630 yılında yaptırıldığı tahmin edilen saat kulesinin, kim tarafından inşa edildiği bilinmiyor. Kulenin yüksekliği 15 metre olup, üzerinde Ali Paşa’nın Zadar’dan getirttiği 250 kg ağırlığında bir çan bulunuyor. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu döneminde askeri amaçlar için kullanılmış olan kule, 1981 yılından sonra ise asıl işlevine geri döndürülmüş.
9- Biscevica Kuca: Osmanlı Dönemi’nden kalma, etrafı yüksek duvarlarla çevrili Biscevica Evi, 1635 yılında inşa edilmiş. Yapıdaki ahşap işçiliği özellikle göze çarpıyor. Mutfağı, bahçedeki ayrı bir binada olan evde, toplamda 3 oda var ve üst katında geniş Divanhane, yani günümüzdeki adıyla salon bulunuyor. Ulusal anıt olarak koruma altına alınan konut, dönemin geleneksel yaşam tarzını gösteriyor.
10- Karađoz Beg Mosque: Mimari güzelliğiyle ön plana çıkan Karagöz Bey Camii, 1557 yılında inşa edilmiş olup, büyük kubbesi ve yüksek minaresi ile şehirde bulunan camilerin en büyüğü olma özelliğine sahip. Mimar Sinan tarafından tasarlanmış olduğu tahmin edilen cami, Bosna Savası sırasında, diğer yapılar gibi büyük yıkıma uğramış, sonrasında yeniden inşa edilmiş.
11- Muslibegovic Kuca: Osmanlı Döneminden kalma diğer bir konut olan Müslüm Bey Konağı, 17. yüzyıl sonlarında yapılmış. 1871 yılında genişletilerek her kata iki oda eklenmiş ve depo, mahzen gibi bölümler de bu esnada yapılmış. Konağın mülkiyeti halen, bir zamanlar burada yaşayan Müslüm Bey’in soyundan gelenlerde bulunuyor. Konağın 12 odası otel olarak kullanılırken, diğer kısımları müze olarak hizmet veriyor ve burada kullanıldığı dönemi yansıtan ayna, dolap gibi kişisel eşyalar dikkat çekiyor.
12- Türk Hamamı ve Tabakhane: Köprünün batı tarafına geçtiğimizde, 16. yüzyılın ikinci yarısında inşa edildiği düşünülen, (Tabakhane Hamamı da denilen) Türk Hamamı’nı ve karşısında, tabakhanede çalışan işçiler için inşa edildiği tahmin edilen Tabakhane Cami’ni görüyoruz. Caminin altından Radobolja nehrinin bir kolu geçiyor ve bu açıdan ender görülen camilerden kabul ediliyor. Hamam ise günümüzde müze ve sergi alanı olarak kullanılıyor ve Mostar’da bulunan tek Türk Hamamı olma özelliğinin yanında, Hersek’te de az sayıda olanlardan biri.
13- Kriva Cuprija: (Eğri Köprü) Eski Köprü’nün yaklaşık 30 metre batısında, Radobolje nehrinin üzerinde yer alan köprü için Eski Köprü’nün minyatür bir versiyonu denilebilir. Mimar Hayrettin tarafından, Eski Köprü’den önce deneme amaçlı yaptırıldığı söyleniyor. 1999 yılında sel nedeniyle yıkılınca, yeniden inşa edilmiş.
14- Kajtaz Kuca: Şehirde bulunan diğer bir Osmanlı evi olan Kaytaz Konağı, şehrin turistik bölgesinin biraz dışında kalan konumundan dolayı, diğer yerler kadar ziyaretçi çekmiyor. 16. yüzyılda yaptırıldığı tahmin edilen konak, klasik Anadolu evi görününde. İçerisinde, kullanılan günlük eşyalardan, geleneksel kıyafetlere kadar bir çok ürün sergileniyor ve diğer evler gibi dönemin geleneksel yaşamını gösteriyor.
Mostar Civarında Gezilecek Yerler
Biz zaman kısıtından ve toplu ulaşımla zor olacağından dolayı gidemedik ama eğer buraya arabayla gelirseniz, civarda bulunan yerleri mutlaka ziyaret etmelisiniz.
Bunlardan ilki, Mostar’a arabayla 20 dakika mesafede, Blagaj şehri civarında yer alan Blagaj Tekkesi. Buna Nehri kaynağında bulunan, 1520 yılında kurulmaya başlanmış bu Bektaşi tekkesi, akıncılar ve yeniçeriler arasında oldukça ilgi görmüş. Balkanlarda özel bir yeri olan Sarısaltık’ın, bir türbesi de burada bulunuyor.
Blagaj Tekkesi’nden yarım saat uzaklıkta, son Osmanlı köyü olarak anılan Poçitel köyü bulunuyor. Tepelik bir alanda, Neretva Nehri’nin doğu yakasında yer alıyor. Komple taştan inşa edilmiş binalarıyla, surlar ve kaleleriyle dikkat çeken köy, yüzyıllar boyunca kervanların ticaret yolu olarak kullanılmış. Köyde Osmanlı’dan kalan yapılar arasında, Şişman İbrahim Paşa Medresesi ve Camii, Han ve Saat Kulesi var.
Kendinize görsel bir doğa şöleni yaşatmak isterseniz, Poçitel köyünden 20 dakika uzaklıktaki Kravice Şelaleleri’ne geçebilirsiniz. Trebižat Nehri üzerinde bulunan bu tüf çağlayanı, yaklaşık 25 metre yüksekliğinde, tabanındaki göl ise 120 metre çapında.
